“Sinds 2005 jouw online juridische hulp”

Laten we er vanuit gaan dat dit het motto is van het gros van de mensen die uit elkaar gaan. Van diezelfde mensen ging het grootste gedeelte er vanuit dat hun relatie of huwelijk niet zou stranden. Zij zouden samen verre reizen gaan maken, of hebben juist samen een huis gekocht om zich te settelen. De huwelijksdag was er een om nooit te vergeten en samen stonden zij om dat wiegje naar hun wereldwonder te kijken.

Maar dan blijken alle ouders een gemeenschappelijk geheim te hebben, namelijk dat het opvoeden van dat wereldwonder soms best wel ingewikkeld is. Een handleiding wordt bij de geboorte niet meegegeven. Of er ontstaan schulden, doordat een van beiden een baan kwijt raakt. Die wereldreis kunnen ze wel vergeten. Of zonder aanwijsbare reden is men ‘uit elkaar gegroeid’ en komt de dag dat die (onvergetelijke) huwelijksdag totaal is vergeten en men niet meer samen verder kan.

Onbegrijpelijk dat er nog steeds zo’n taboe lijkt te zijn als het over relatieperikelen gaat. Iedereen lijkt er wat van te vinden, waardoor er niet of nauwelijks over wordt gesproken totdat er al zoveel scherven zijn, dat het huwelijk of de relatie niet meer te lijmen valt. Dan moet er worden gescheiden zonder schade, maar dat is een hele opgave. Alle emoties vertroebelen het zicht, waardoor het soms niet meer lukt samen de scherven op te ruimen. Goedbedoelde adviezen van naasten werken vaak averechts.

Daar komt bij dat er zoveel onzekerheid is: waar kan ik gaan wonen, waar moet ik van rond komen, wanneer heb ik de kinderen bij mij? Door dat hele rouwproces waar de scheidende ouder doorheen moet en alles wat er op deze vader of moeder afkomt, is het lastig om ook nog als verantwoordelijke ouder te handelen in het belang van je kind. Natuurlijk probeert (bijna) iedere ouder dat naar beste kunnen te doen. Er is niet één ouder die hardop zegt dat hij/zij zal gaan scheiden met zoveel mogelijk schade voor zijn/haar kind. Toch gebeurt het wel. Dat worden de ‘vechtscheidingen’ genoemd.

Het woord ‘vechtscheiding’ drukt niet uit wat het werkelijk is. Bij het woord ‘vechten’ hoort direct het woord ‘schuld’ (waar er twee vechten, hebben er twee schuld). Vaak wordt gedacht dat iedere ouder die naar een rechter gaat, in een vechtscheiding is beland. Dat is niet het geval. Natuurlijk is het voor iedereen prettiger wanneer ouders samen afspraken maken, maar als dat niet helemaal lukt, dan is het geen schande om een (kinder)rechter te vragen de knoop door te hakken. Vaak geeft een uitspraak de nodige duidelijkheid en rust.

Bij een ‘vechtscheiding’ raken ouders elkaar steeds verder uit het zicht en gaat het alleen nog maar om die negatieve schuldvraag. Meestal gaat het echter om ouders die die zich heel machteloos en alleen voelen door het hele proces. Hoe meer hulpverleners er bij betrokken worden die vertellen wat goed voor hun kind is, hoe verder op afstand de ouder zich voelt staan. Het gaat dan al lang niet meer over het kind zelf. Logisch dat kinderen zich niet gehoord voelen.

Bij het jeugdjournaal werd op eenvoudige manier uitgelegd dat er nu vechtscheidingen zijn omdat iedere ouder een eigen advocaat heeft en dat die twee advocaten tegen elkaar strijden. De kinderen hebben bij de Ombudsman (die hier onderzoek naar deed) aangegeven dat zij willen dat er één advocaat komt voor het hele gezin. Die advocaat moet dan niet alleen de belangen van de ouders behartigen, maar ook die van de kinderen: de gezinsadvocaat.

Het beeld dat de kinderen (en waarschijnlijk veel volwassenen) hebben van advocaten is kennelijk niet erg positief. Er zijn veel familierechtadvocaten (en ook hier geldt dat de uitzonderingen de regel bevestigen) die ook als zij ieder 1 van de ouders bijstaan, samen zoveel mogelijk proberen om ouders tot goede afspraken te laten komen. Voordeel daarvan is dat iedere ouder een eigen belangenbehartiger/adviseur heeft, waar het voor sommigen lastig voelt als een advocaat-mediator de belangen van beiden behartigt. Er is dus nog een boel winst te behalen bij goede voorlichting over de daadwerkelijke rol van advocaten en advocaat-mediators.

Uit de aanbeveling van de kinderen om een ‘gezinsadvocaat’ in het leven te roepen, volgt dat de kinderen blijkbaar vinden dat hun belangen niet goed worden behartigd. Het is een feit dat het de ouders zijn die scheiden, maar het de kinderen zijn die de gevolgen van de afspraken die hun ouders maken ondervinden. Hun mening is dus zeker belangrijk. In de regel stellen de ouders de belangen van de kinderen ook voorop en wordt dat het vertrekpunt van veel afspraken die zij in het kader van de echtscheiding maken.

Kinderen die 12 jaar of ouder zijn, krijgen bij een scheiding ook een uitnodiging van de kinderrechter om daar te worden gehoord. Als er dan blijkt dat het kind iets heel anders wil dan de ouders voor het kind hebben bedacht, dan gaat de kinderrechter hierover ook in gesprek. Datzelfde kan bij een proces dat via een advocaat-mediator verloopt. Bij sommige rechtbanken worden ook jongere kinderen gehoord. Het lijkt steeds meer een trend te worden dat er ook geluisterd moet worden naar jongere kinderen. Dat uitgangspunt is goed, maar daarin schuilt ook het gevaar dat kinderen weer meer het gevoel krijgen dat zij moeten (mee)beslissen met mogelijke loyaliteitsconflicten tot gevolg.

De toegevoegde waarde van een gezinsadvocaat zou volgens voorstanders zijn dat die een regiefunctie krijgt. Als het de gezinsadvocaat zelf niet lukt om alle neuzen (inclusief die van de kinderen) dezelfde kant op te krijgen, dan kan deze bijvoorbeeld anderen bij het proces betrekken zoals een kindbehartiger. Of als ouders toch één op één deskundige bijstand nodig hebben, dan kan ieder (alsnog) door een eigen coach/advocaat terzijde worden gestaan. Over de vraag: “Wie gaat dit betalen?” wordt in de aanbeveling nog niet gesproken.

Het voordeel van de voorgestelde gezinscoach is dat er maatwerk geleverd kan worden. Aan de andere kant wordt de huidige stand van zaken wel negatiever neergezet dan het geval is. Gelukkig zijn veel van de scheidende ouders in staat om de belangen van de kinderen leidend te laten zijn bij het maken van afspraken.

Als de kinderen die indruk niet hebben, moet er misschien meer aandacht besteed worden aan de terugkoppeling naar de kinderen na het maken van de afspraken en hoe die tot stand zijn gekomen. Daar is geen gezinsadvocaat voor nodig. Daartoe zouden de ouders zelf in staat moeten zijn, al dan niet na een verplichte cursus ‘ouderschapsgym’ zoals Platform Scheiden zonder Schade voorstelt (een cursus die voorbereidt op het ouderschap). Misschien wordt daar dan ook meteen die zo bij de geboorte gemiste individuele handleiding voor je kind uitgereikt.